Водные угодья в хозяйстве прусских условных землевладельцев в XIII—XIV веках
- DOI
- 10.5922/sikbfu-2024-1-3
- Страницы / Pages
- 31-40
Аннотация
Местное условное землевладение, ставшее опорой власти Тевтонского ордена в Пруссии, подразумевало использование различных по своему природному положению участков: от регулярно возделываемых пахотных угодий до территорий, менее благоприятных для ведения хозяйства (покрытых лесом или кустарником). Для стабильного функционирования хозяйств пруссам предоставлялось право рыбной ловли и строительства водяных мельниц на принадлежащих им наделах в дополнение к возможности возделывать участок. Данные права, рассматриваемые применительно к периоду 1242—1370 гг., обладали универсальным характером и принадлежали 308 персонам, имевшим различные имущественные характеристики, обязанности и правовой статус. Из них основную часть (213 человек) составляли ленники, владевшие земельными наделами в обмен на несение военной службы и/или выплату налогов, и меньшую (95 персон) — локаторы, обязывавшиеся возвести на полученном от Ордена или церкви участке поселение. Право рыбной ловли регламентировалось путем определения состава разрешенных орудий (крючок, острога, удочка, бродни, сети за исключением невода), объединенных термином «малые снасти», и выдачи разрешения сооружать преграду из кольев поперек реки. Право строить мельницы подразумевало возведение одно- или двухколесных сооружений на отведенном участке размером от 0,5 до 2 гуффенов с уплатой налога от 2 до 3 марок.
Abstract
Local conditional landholding, which bolstered the rule of the Teutonic Order in Prussia, involved the utilisation of land parcels with diverse landscape characteristics, spanning from well-cultivated arable lands to less fertile areas covered with woods and shrubs. To ensure the stable existence of households, the Prussians were granted rights to fish and build watermills on their plots, along with cultivating the land. These rights, explored in this study within the chronological framework of 1242—1370, were universally applicable. A total of 308 persons of different property status, duties and juridical status enjoyed these rights. Most of them, 213 individuals, were lieges obligated to serve in the military, pay taxes or do both. Another 95 persons were lokatoren required to organise settlements on the plots granted by the Order or the Church. The fishing right was regulated by permitting the use of tools (hooks, gigs, fishing rods, waders and nets, except the seine, termed collectively ‘small gears’), sometimes accompanied by leave to build a barrage across the river. The right to build a watermill applied to erecting a one- or two-wheeled structure, typically encompassed by a plot of land measuring 0.5 to 2 huffen and subject to taxation ranging from two to three marks.
Список литературы
1. Денисов С. А. Прусские нобили на службе у Тевтонского ордена в XIII—XV вв. // Гуманитарные и юридические исследования. 2018. Вып. 1. С. 37—47.
2. Денисов С. А. Вармийские ленники в государстве Тевтонского ордена в 1238—1370 гг. // История : электрон. науч.-образоват. журн. 2021. T. 12, вып. 4 (102). URL: https://history.jes.su/s207987840007728-9-1/ (дата обращения: 25.06.2021).
3. Матузова В. И. Прусские нобили и Немецкий орден // Древнейшие государства на территории СССР. 1987 / отв. ред. А. П. Новосельцев. М., 1989. С. 281—287.
4. Рогачевский А. Л. Очерки по истории права Пруссии XIII—XVII вв. СПб., 2004.
5. Трокаль Т. В. Государство Тевтонского Ордена в Пруссии в XIII — начале XIV века : дис. … канд. ист. наук. М., 2004.
6. Benecke B. Fische, Fischerei und Fischzucht in Ost- und Westpreussen : in 3 Bch. Königsberg, 1880.
7. Biskup M., Labuda G. Dzieje Zakonu krzyżackiego w Prusach. Gdańsk, 1988.
8. Codex Diplomaticus Warmiensis. Bd. 1 / hrsg. von C. P. Woelky, J. M. Saage. Mainz, 1860.
9. Codex Diplomaticus Warmiensis. Bd. 2 / hrsg. von C. P. Woelky, J. M. Saage. Mainz, 1864.
10. Długokęcki W. Społeczeńtstwo wiejskie // Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo / red. M. Biskup, R. Czaja. Warszawa, 2008. P. 460— 494.
11. Jähning B. Zur Wirtschaftsführung des Deutschen Ordens in Preussen vornehmlich vom 13. bis zum frühen 15. Jahrhundert // Zur Wirtschaftsentwicklung des Deutschen Ordens im Mittelalter / hrsg. von U. Arnold. Marburg, 1989. S. 113—147.
12. Kubicki R. Water mills and rural settlements in the Dominion of the Teutonic Order in Prussia // Usus aquarum. Interdisziplinäre Studien zur Nutzung und Bedeutung von Gewässern im Mittelalter / hrsg. von Ch. Mielzarek, Ch. Zschieschang. Köln ; Weimar ; Wien, 2019. (Forschungen zur Geschichte und Kultur des östlichen Mitteleuropa ; Bd. 54). P. 29—50.
13. Pottel B. Das Domkapitel von Ermland im Mittelalter. Borna ; Leipzig, 1911.
14. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 1, H. 1 / hrsg. von R. Philippi. Königsberg, 1881.
15. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 1, H. 2 / bearb. A. Seraphim. Königsberg: Hartungsche Verlagsdruckerei, 1909.
16. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 2, Lfg. 1—3 / hrsg. von M. Hein, E. Maschke. Königsberg, 1932—1937.
17. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 3, Lfg. 1 / hrsg. von M. Hein. Königsberg, 1944.
18. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 3, Lfg. 2 / hrsg. von H. Koeppen. Marburg, 1958.
19. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 4 / hrsg. von H. Koeppen. Marburg, 1964.
20. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 5, Lfg. 1—3 / hrsg. von K. Conrad. Marburg, 1969—1975.
21. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 6, Lfg. 1 / hrsg. von K. Conrad. Marburg, 1986.
22. Preussisches Urkundenbuch. Bd. 6, Lfg. 2 / hrsg. von K. Conrad. Marburg, 2000.
23. Szczepański S. Pomezania Pruska. Dzieje osadnictwa w XIII—XV wieku. Olsztyn, 2016.
24. Vercamer G. Siedlungs-, Sozial- und Verwaltungsgeschichte der Komturei Königsberg in Preussen (13.—16. Jahrhundert) // Einzelschriften der Historischen Komission für ost- und westpreussische Landesforschung. Bd. 29 / hrsg. von U. Arnold. Marburg, 2010.