Балтийский регион

2017 Том 9 №4

Назад к списку Скачать статью Download the article

Подходы к определению понятия «Балтийский регион»

DOI
10.5922/2074-9848-2017-4-1
Страницы / Pages
7-28

Аннотация

Балтийский транснациональный регион относится к числу наиболее сформировавшихся международных регионов. Здесь активно взаимодействуют хозяйствующие субъекты, некоммерческие организации, органы государственной власти и местного самоуправления стран, расположенных на побережье Балтийского моря и поблизости от него. Однако в формировании Балтийского региона существуют нерешенные проблемы, и имеется много возможностей для его дальнейшего развития. Это объясняет актуальность определения территории региона, где есть предпосылки для создания особенно эффективных взаимовыгодных межгосударственных и международных связей. Для решения этого вопроса изучены литературные источники, учтены разрабатываемые международные программы и деятельность межгосударственных и межрегиональных организаций, применены методы картографического анализа. В результате установлены три пространственных сферы, различающиеся по степени влияния Балтийского моря на развитие связанных с ним территорий. Это позволяет говорить о возможности понимания Балтийского региона — в зависимости от задач исследования и в соответствии со степенью тесноты внутренних связей — в трех смыслах: узком, расширенном и широком. В узком смысле в его состав входят полностью Швеция, Дания, Финляндия, Литва, Латвия, Эстония и расположенные на побережье административно-территориальные единицы России, Германии и Польши. В расширенном — кроме перечисленного Польша полностью, Беларусь, Норвегия и бóльшее количество регионов России и Германии. В широком смысле — дополнительно Исландия, некоторые территории России, Германии, Чехии, Словакии, Украины.

Abstract

The Baltic Sea region is one of the most developed and well-formed regions of international cooperation. It is a place for promoting collaboration between businesses, non-profits, public authorities, and municipalities of the countries located on the Baltic Sea coast and its adjacent territories. The Baltic Sea region has both unresolved problems and potential for development. This necessitates the identification of the Baltic Sea region territory having a capacity for the efficient development of mutually beneficial intergovernmental and international ties. A thorough overview of research literature, the implementation of international programmes and initiatives of international and intergovernmental organisations, and the application of the method of cartographic analysis have contributed to defining the territory of the Baltic region. The analysis shows three spaces that differ in the effect of the Baltic Sea on their territorial development. This approach proposes three definitions of the Baltic Sea region — a narrow, an extended, and a broad one, each serving a different purpose and being characterised by a different density of internal connections. According to the narrow definition, the region comprises the whole territories of Sweden, Denmark, Finland, Lithuania, Latvia, and Estonia and the coastal parts of Russia, Germany, and Poland. The extended definition adds the remaining part of Poland, most Russian and German regions, and Belarus and Norway. The broad definition of the Baltic region incorporates Iceland, some territories of Russia, Germany, the Czech Republic, Slovakia, and Ukraine.

Список литературы

1. Атлас океанов: Атлантический и Индийский океаны. М., 1977.
2. Безруков Л. А. Континентально-океаническая дихотомия в международном и региональном развитии. Новосибирск, 2008.
3. Дружинин А. Г., Лачининский С. С., Краснов А. И., Сорокин И. С. Поляризация системы расселения в приморской зоне Ленинградской области в 1989—2015 годах // Известия высших учебных заведений. Северо-Кавказский регион. Сер.: Естественные науки. № 3 (191). 2016. С. 58—65.
4. Гуменюк И. С., Мельник Д. А. Транснациональная территориальная транспортная система Балтийского региона // Балтийский регион. 2012. № 1. С. 90—97.
5. Балтийский регион как полюс экономической интеграции Северо-Запа- да Российской Федерации и Европейского союза / под ред. А. П. Гутника, А. П. Клемешева. Калининград, 2006.
6. Северо-Запад России в регионе Балтийского моря: проблемы и перспективы экономического взаимодействия и сотрудничества / ред. Я. Зауха, Г. М. Федoров, Л. Э. Лимонов, Н. Ю. Одинг. Калининград, 2008.
7. Клемешев А. П. Актуальные направления комплексных исследований в регионе балтийского моря (по материалам публикаций в журнале «Балтийский регион) // Балтийский регион. 2016. № 3. С. 7—14.
8. Корнеевец В. С. Понятия «страны Балтийского региона» и «Балтийский регион» // Космополис. 2008. № 2 (21). С. 68—77.
9. Короткова С. В. О геоэкологических особенностях бассейна Балтийского моря. URL: Naukarus // http://naukarus.com/o-geoekologicheskih-osobennostyahbasseyna-baltiyskogo-morya (дата обращения: 15.06.2017).
10. Кузнецова Т. Ю. Тенденции и факторы демографического развития в Балтийском регионе // Региональные исследования. 2013. № 3. С. 50—57.
11. Ланко Д. А. Балтийский регион в международной политике: к вопросу о моделировании процесса регионализации // Studia Humanitatis Borealis. 2014. № 1 (2). С. 30—41.
12. Лачининский С. С., Лачининский А. С., Семенова И. В. Геоэкономический фактор в формировании пространственной структуры Санкт-Петербургского приморского региона // Известия РГО. 2016. Т. 148, вып. 2. С. 52—65.
13. Межевич Н. М. Балтийский регион: конструктивистская специфика и политические итоги. 2003 // Мегарегион — Сетевая конфедерация. URL: http://megaregion.narod.ru/articles_text_6.htm (дата обращения: 12.02.2016).
14. Межевич Н. М., Кретинин Г. В., Федоров Г. М. К вопросу о структуризации Балтийского региона // Балтийский регион. 2016. № 3. С. 15—29. 
15. Михайлов А. С. География международных кластеров в балтийском регионе // Балтийский регион. 2014. № 1. С. 149—163.
16. Национальный атлас России. М., 2004. Т. 2.
17. Покшишевский В. В. География расселения на берегах мирового океана. Л., 1979.
18. Покшишевский В. В., Федоров Г. М. Основы географии населения и расселения в пределах Мирового океана // География океана: теория, практика, проблемы. Л., 1988. С. 148—161.
19. Сергунин А. А. Россия и Европейский союз в Балтийском регионе: тернистый путь к партнерству // Балтийский регион. 2013. № 4. С. 53—66.
20. Слевич С. Б. Океан, ресурсы и хозяйство. Л., 1988.
21. ФГБУ «Северо-Западное управление по гидрометеорологии и мониторингу окружающей среды». URL: http://www.meteo.nw.ru/articles/index.php?id=532 (дата обращения: 17.07.2017).
22. Федоров Г. М., Зверев Ю. М., Корнеевец В. С. Российский эксклав на Балтике. Калининград, 1997.
23. Федоров Г. М., Зверев Ю. М., Корнеевец В. С. Россия на Балтике: 1990—2012 годы. Калининград, 2013.
24. Федоров Г. М., Корнеевец В. С. Балтийский регион. Калининград, 1999, 
25. Федоров Г. М., Михайлов А. С., Кузнецова Т. Ю. Влияние моря на развитие экономики и расселение стран Балтийского региона // Балтийский регион. 2017. № 2. С. 7—27.
26. Dolina dolnej Wisły. Gdańsk, 1981.
27. Efficien sea // Baltic Sea Programme 2007—2013. URL: http://www.efficiensea.org/default.asp?Action=Details&Item=485 (дата обращения: 17.07.2017).
28. ESPON (European Observation Network, Territorial Development and Cohesion). 2013. ESaTDOR European Seas and Territorial Development, Opportunities and Risks, report 25 April. Accessed 17 September 2016. URL: http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Projects/AppliedResearch/ESaTDOR/FR_160413/ESaTDO... (дата обращения: 18.07.2017).
29. Fedorov G. M., Korneevets V. S., Tarasov I. N., Chasovskiy V. I. Russia among the Countries of the Baltic Region // International Journal of Economics and Financial Issues. 2016. № 6 (4). Р. 1502—1506.
30. Flotow L., Mentzel T. The Baltic Sea Region: Business and Industry, Politics, Developments and Trends. Hagbarth Publications, 1998. 
31. Górka-Winter B. Miejsce państw bałtyckich w europejskiej architekturze bezpieczeństwa — perspektywy // Biuletyn — Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. 2002. № 46. P. 479—482.
32. Gimbutas M. Bronze Age Cultures in Central and Eastern Europe. P. ; L., 1965.
33. Grzelakowski A. Region Morza Bałtyckiego — strategie rozwoju // Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, № 589. Ekonomiczne Problemy Usług. 2010. № 49. P. 16—36.
34. Hakanson L. Charakterystyka fizycznogeograficzna zlewiska Morza Bałtyckiego. Środowisko Morza Bałtyckiego. Uppsala, 1991.
35. HELCOM. Airborne Pollutions Loads to The Baltic Sea, 1991—1995 // Baltic Sea Environment Proceedings. 1997. № 69. P. 8.
36. HELCOM. Climate Change in the Baltic Sea Area. HELCOM Thematic Assessment in 2007 // Baltic Sea Environment Proceedings. 2007. № 111. P. 10.
37. Helcom Einteilung der Ostseegebiete // Umwelt Bundesamt. URL: http://www.umweltbundesamt.de/daten/gewaesserbelastung/ostsee/flusseintraege-direkteeintraege-in-die... (дата обращения: 17.07.2017).
38. Interreg. URL: https://www.interreg-baltic.eu/about-the-programme/area.html (дата обращения: 17.07.2017).
39. Kasekamp A. A history of the Baltic States. N. Y., 2010.  
40. Kenig-Witkowska M. Międzynarodowe Prawo Środowiska wybrane zagadnienia systemowe. Warszawa, 2011.
41. Kisiel-Łowczyc A. B. Bałtycka integracja ekonomiczna: stan i perspektywy do 2010 r. Warszawa, 2000.
42. Kivikari U., Antola E. Baltic Sea Region — A Dynamic Third of Europe. 2nd edition. Turku, 2004.
43. Kizielewicz J. Współpraca międzynarodowa w Basenie Morza Bałtyckiego na rzecz rozwoju turystyki morskiej // Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni. 2012. № 77. S. 27—40.
44. Kurt S. Analysis of Temporal Change Taking Place at the Coastline and Coastal Area of the South Coast of the Marmara Sea // Gaziantep University Journal of Social Sciences. 2016. Vol. 15, iss. 3. P. 899—924.
45. Laane A., Kraav E., Titova G. Global International Water Assessment. Baltic Sea. GIVA Regional Assessment. Nairobi, 2005.
46. Lach Z. Geopolityczne aspekty kształtowania przestrzeni bezpieczeństwa państwa // Przegląd geopolityczny. 2012. Vol. 5. S. 9—40.
47. Mączak A., Samsonowicz H. Z zagadnień genezy rynku europejskiego: strefa bałtycka // Przegląd historyczny. 1962. № 52/2. S. 198—222.
48. Makarychev A., Sergunin A. Russia’s role in regional cooperation and the EU Strategy for the Baltic Sea Region (EUSBSR) // Journal of Baltic Studies. 2017. Special Issue. P. 1—15.
49. Moilannen T., Rainisto S. How to Brand Nations, Cities and Destinations: A Planning Book for Place Destination. N. Y., 2008.
50. Olejniczak K. Mechanizmy wykorzystania ewaluacji Studium ewaluacji średniookresowych Interreg III. Warszawa, 2008.
51. Pak A., Majd F. Integrated coastal management plan in free trade zones, a case study // Ocean and Coastal Management. 2011. № 54. Р. 129—136.
52. Paliepa J. The origin of the Baltic and Vedic Languages Baltic Mythology nterdisciplinary Treatise. Bloomington, 2011.
53. Palmowski T. Delimitacja regionu Europy Bałtyckiej // Wymiar i współczesne interpretacje regionu. Poznań, 2003. S. 253—261.
54. Palmowski T. Region bałtycki — próba delimitacji // Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych / ed. by J. Łoboda, S. Grykień. Wrocław, 1999. S. 141—155.
55. Palmowski T. Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego jako kolejny krok ku integracji bałtyckiej // Przekształcenia struktur regionalnych: aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze / ed. by S. Ciok, P. Migoń. Wrocław, 2010. S. 361—372.
56. Piskozub A. Euroregiony w Europie Bałtyckiej // Granice, współpraca i turystyka w Europie Bałtyckiej / ed. by T. Studzieniecki. Lubieszynek ; Gdynia, 2009. S. 13—33.
57. Potts T., O'Higgins T., Hasings E. Oceans of opportunity or rough seas? What does the future hold for developments in European marine policy? Published 5 November 2012. URL: http://rsta.royalsocietypublishing.org/content/370/1980/5682 (дата обращения: 17.07.2017).
58. Pyć D. Supraregion Morza Bałtyckiego // Regiony / ed. by Z. Brodecki. Warszawa, 2005. P. 338—350.
59. Richling A., Ostaszewska K. Geografia turystyczna Polski. Warszawa, 2005.
60. Riedel J. Supranacjonalizacja bezpieczeństwa energetycznego w Europie. Podejścia teoretyczne. Warszawa, 2010.
61. Runiewicz-Jasińska R. Miękkie bezpieczeństwo w Regionie Morza Bałtyckiego // Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy. 2014. № 13—14. S. 278—298.
62. Samsonowicz H. Późne średniowiecze miast nadbłtyckich: studia nad dziejami Hanzy nad Bałtykiem w XIV—XV w. Warszawa, 1968.
63. Schernewski G., Neumann T. The trophic state of the Baltic Sea a century ago: a model simulation study // Journal of Marine Systems. 2005. № 53. P. 109—124.
64. Szulc M. Wielopoziomowe Zarządzanie a region Morza Bałtyckiego // Multi-level governance w Unii Europejskiej / ed. by J. Ruszkowski, L. Wojnicz. Szczecin ; Warszawa, 2013. S. 281—292.
65. Śmigerska-Belczak I. Współpraca w regionie morza bałtyckiego — Rada Państw Morza Bałtyckiego // Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa. 2012. № 1. S. 175—198. 
66. Stigebrandt A. Physical oceanography of the Baltic Sea // A Systems Analisys of the Baltic Sea / ed. by F. Wulff, L. Rahm L., P. Larrson. Berlin ; Heidelberg, 2001.
67. Studzieniecki T. Bałtycka Współpraca turystyczna // Czas Morza. 1995. № 65. 
68. Studzieniecki T. Ewolucja współpracy w Europie Bałtyckiej // Granice, współpraca i turystyka w Europie Bałtyckiej / ed. by T. Studzieniecki. Gdynia ; Lubieszynek, 2009. S. 60—73.
69. Studzieniecki T., Kurjata E. Destination Branding in the Baltic Europe // Acta Scientiarum Polonorum. Seria: Oeconomia. 2010. Year 9, № 4. P. 519—529. 
70. Szymańska A. Fundusze unijne i europejskie... czyli jak nie oszaleć w drodze po środki pomocowe Unii Europejskiej. Gliwice, 2015. 
71. Teichmann E., Wenesa M. Rozszerzona Unia Europejska i jej wschodni sąsiedzi. Warszawa, 2005.
72. Teska J. Współpraca gospodarcza determinantem budowy zaufania i bezpieczeństwa w Regionie Morza Bałtyckiego // Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej. 2014. Year 52, № 1 (184). S. 139—152.
73. The Baltic Sea catchment basin // Baltex. URL: http://www.baltex-research.eu/background/catchment.html (дата обращения: 16.07.2017).
74. The Baltic Sea Region. Cultures, Politics, Societies / ed. by W. Maciejewski). Uppsala, 2002.
75. UIA (Union of Intenational Organisations). URL: http://www.uia.org/ybio?name=baltic (дата обращения: 18.07.2017).
76. UN Atlas of Oceans. Accessed 28 August 2016. URL: http://www.oceansatlas.org (дата обращения: 18.07.2017).
77. Waever O. Culture and Identity in the Baltic // Cooperation in the Baltic Sea / ed. by P. Joenniemi. Washington, 1993. P. 23—50.
78. Waldziński D. Znaczenie relacji między naturą i kulturą w rozwoju Europy Bałtyckiej // Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. 2010. № 589.
79. Wielowiejski J. Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Warszawa, 1980.
80. Wiadomości Służby Meteorologicznej. 1973. № 93.
81. VASAB. URL: http://www.vasab.org/index.php/about-vasab (дата обращения: 18.07.2017).
82. Zaleski J., Wojewódka C. Europa Bałtycka. Zarys monografii gospodarczej. Wrocław ; Warszawa ; Kraków ; Gdańsk, 1977.