Гуманитарные и общественные науки

2022 Выпуск №3

Назад к списку Скачать статью

Свинцово-оловянные значки из раскопок пригорода Альтштадта

DOI
10.5922/sikbfu-2022-3-4
Страницы / Pages
38-53

Аннотация

Проанализированы свинцово-оловянные значки религиозного и светского содержания, найденные в ходе археологических работ в центральной части Калининграда в 2020 г. Дана характеристика морфологических особенностей, проведена иконографическая атрибуция находок. Установлено северогерманское происхождение части находок, относящейся к паломническим значкам. Три из них связаны с богородичным культом, ещё три значка относятся к местам паломничеств, связанным с евхаристическими чудесами. Анализ значков религиозного содержания позволил сделать предположения о направлениях паломничества из средневекового Кёнигсберга. Значки светского содержания предположительно являлись маркерами профессиональной принадлежности. Рассмотрение свинцовых значков, найденных на окраине альтштадтской Ластадии дает первый набросок истории обращения предметов личного благочестия и носимых на одежде знаков profanum среди населения средневекового Кёнигсберга.

Abstract

The article analyzes lead-tin badges of religious and secular character found in the archaeological excavations in the central part of Kaliningrad in 2020. The author describes morphological features and makes the iconographic attribution of the finds. The research identifies some of the finds, namely pilgrimage badges, as those of North German origin. Three of them belong to the cult of the Blessed Virgin, another three badges are associated with pilgrimage sites linked to Eucharistic wonders. An analysis of the icons with religious content resulted in assumptions about the destinations of pilgrimages from medieval Königsberg. Secular badges presumably marked professional affiliation. The examination of lead badges found on the outskirts of Lastadie in Altstadt gives a first outline of the history of the circulation of personal piety items and the profanum signs worn on clothing among the population of medieval Königsberg.

Список литературы

1. Бахтин А. П. Пилигримы-крестоносцы в Пруссии // Калининградские архивы. № 13. Калининград, 2016. С. 53―63.

2. Вебер Д. И., Иптышева И. А., Калашников Е. А., Пагин Е. Л. Западноевропейские паломнические жетоны. Новые находки, интерпретация, технология изготовления : устный доклад // 67-е заседание семинара «Археология и история Пскова и Псковской земли». Псков, 12―14 апреля 2022 г. URL: https://www.youtube.com/watch?v=0etU29Xx36k (дата обращения: 30.04.2022).

3. Зальцман Э. Б. Отчет о спасательных полевых археологических работах, проведенных на территории выявленного объекта культурного наследия «Участок культурного слоя XV―XVI вв. г. Кёнигсберга» (г. Калининград, ул. В. Гюго, 2) в 2020 г. 2021 // Архив ИА РАН. Ф. Р-1.

4. Зальцман Э. Б. Отчет об археологических раскопках в г. Калининграде на ул. Вагнера (ул. Салтыкова-Щедрина). 2008 // Архив ИА РАН. Ф. Р-1.

5. Кожевникова И. В. Крестильная купель из кафедрального собора Кёнигсберга // Калининградские архивы: материалы и исследования : сб. ст. Вып. 14. Калининград, 2017. С. 19―34.

6. Кулаков В. И. Раскопки Лёбенихта в 1999 г. Кёнигсберг под Калининградом. Калининград, 2005. (Prussia Antiqua ; т. 3).

7. Лютер М. Избр. произведения. СПб., 1994.

8. Меньшиков М. Ю. Секира Перуна или топор святого Олафа. Исторический контекст миниатюрных топориков (­амулетов-топориков) в XI―XVII веках // Археология Подмосковья : материалы науч. семин. Вып. 13. М., 2017. С. 117―131.

9. Ansorge J. Pilgerzeichen sowie religiöse und profane Zeichen aus der Grabung für das Ozeaneum in Stralsund // Das Zeichen am Hut im Mittelalter: europäische Reisemarkierungen. Symposion in memoriam Kurt Köster (1912―1986) und Katalog der Pilgerzeichen im Kunstgewerbemuseumund im Museum für Byzantinische Kunstder Staatlichen Museen zu Berlin / hrsg. von H. Kühne, L. Lambacher, L. Vanja. Frankfurt a/M, 2008. S. 83―114.

10. Ansorge J. Pilgerzeichen und Pilgerzeichenforschung in Mecklenburg-Vorpommern // Wallfahrer aus dem Osten Mittelalterliche Pilgerzeichenzwischen Ostsee, Donauund Seine. Beiträge der Tagung. Perspektiven der europäischen Pilgerzeichenforschung 21. bis 24. April 2010 in Prag / hrsg. von H. Kühne, L. Lambacher, J. Hrdina. Frankfurt a/M, 2013. S. 81―143.

11. Brumme C., Kühne H. Jenseits von Wilsnack und Sternberg: Pilgerzeichen spätmittelalterlicher Heilig-Blut-Wallfahrten // Varia Campanologiae Studia Cyclica ― 25 Jahre Deutsches Glockenmuseum auf Burg Greifensteinn. Zugleich eine Festschrift für Jörg Poettgen zur Vollendung des 70. Lebensjahres = Schriften aus dem Deutschen Glockemuseum. H. 6 / hrsg. von K. Bund, R. Pfeiffer-Rupp. Greifenstein ; Hessen, 2009. S. 129―142.

12. Brumme C., van Asperen H. Kleine Objekte und groβe Kontexte: 170 Jahre Forschung zu mittelalterlichen Zeichen = Small objects, larger contexts: 170 years of research into medieval badges // Tragezeichen ― Social Media of the Middle Ages = Badges ― Social Media des Mittelalters. Lübeck, 2020. S. 150―178.

13. Brumme С. Pilgerzeichen ― Erhaltungsbedingungen und Verbreitungsräume // Das Zeichen am Hut im Mittelalter: europäische Reisemarkierungen : Symposion in memoriam Kurt Köster (1912―1986) und Katalog der Pilgerzeichen im Kunstgewerbemuseumund im Museum für Byzantinische Kunstder Staatlichen Museen zu Berlin / hrsg. von H. Kühne, L. Lambacher, L. Vanja. Frankfurt a/M., 2008. S. 127―142.

14. Fonterek J., Marcinkowski M., Sieńkowska U. Elbląg ― życie codzienne w porcie hanzeatycki. Everyday life in the Hanseatic port. Elbląg, 2012.

15. Gesamtkatalog der Wiegendrucke. URL: https://gesamtkatalogderwiegendrucke.de/docs/STERNBE.htm (дата обращения: 23.05.2022).

16. Heilig en Profaan. Vols. 1―4. Cothen, 1993―2018.

17. Königsberg, Hausmarke des Wallfischspeichers // Визуальный архив Восточ­ной Пруссии. URL: https://bildarchiv-ostpreussen.de/suche/index.html?ids=6955 (дата обращения: 23.05.2022).

18. Kościński B. Lastadia ― najstarsza stocznia Gdańska w świetle badań archeologicznych. Gdańsk, 2020.

19. Kubicki R. Pielgrzymki w testamentach mieszczan elbląskich w XV ― początkach XVI w. // Z dziejów średniowiecza. Pamięci Profesora Jana Powierskiego (1940―1999) / red. W. Długokęcki. Gdansk, 2010. S. 179―188.

20. Kühne K., Brumme C., Koenigsmarkova H. Jungfrauen, Engel, Phallustiere: Die Sammlung mittelalterlicher französischer Pilgerzeichen des Kunstgewerbemuseums in Prag und des Nationalmuseums Prag. Berlin, 2012.

21. Kunera, late medieval badges and ampullae. URL: https://database.kunera.nl (дата обращения: 23.05.2022).

22. Lisch G. C. Geschichte der Heiligen-Bluts-Kapelle im Dome zu Schwerin // Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde. 1848. Bd. 13. S. 143―187.

23. Lisch G. C. Hauptbegebenheiten in der ältern Geschichte der Stadt Sternberg // Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde. 1847. Bd. 12. S. 187―306.

24. Lutz G. Introduction to Late Medieval Pilgrimage Architecture // Peregrinations: Journal of Medieval Art and Architecture Medieval Art and Architecture. 2004. Vol. 1, iss. 4.

25. Miehle D. Katalog monet ziem historycznie z Polską związanych. Monety Zakonu Krzyzackiego. Warszawa, 1998.

26. Paner H. Gdańsk na pielgrzymkowych szlakach średniowiecznej Europy. Gdańsk, 2016.

27. Paner H. Średniowieczne świadectwa kultu maryjnego. Pamiątki pielgrzymie w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Gdańsk, 2013. (Fontes Commentationesque ad res gestas Gedani et Pomeraniae ; vol. IV).

28. Paszkiewicz B. Moneta w dawnym Gdańsku : badania archeologiczne w latach 1997―2009. Gdańsk, 2013.

29. Sawicki J. Średniowieczne świeckie odznaki w Polsce na tle europejskim. Wrocław, 2014.

30. Spencer B. Pilgrim Souvenirs and Secular Badges. L., 1998. (Medieval Finds from Excavations in London ; [vol.] 7).