Кампания по переименованию в Вармии и Мазурах после Второй мировой войны
- Страницы / Pages
- 13-25
Аннотация
На основе документов, материалов прессы и исследований польских авторов рассматриваются проблемы смены немецкой топонимики в ходе кампании по переименованию в Вармии и Мазурах в первые послевоенные годы. Выясняются исторические предпосылки, условия и принципы изменения названий населенных пунктов, природных объектов, а также улиц и площадей; анализируются практические проблемы, возникавшие в ходе кампании по переименованию. Делается вывод о существенных отличительных особенностях этого процесса в Польше и СССР, обусловленных различиями в историческом опыте двух стран и разными подходами к решению задачи «присвоения» пространства бывшей Восточной Пруссии властями и общественностью Мазурского округа (Ольштынского воеводства) Польши и Калининградской области РСФСР.
Abstract
Using documents, the press, and studies of Polish scholars, this article analyses the problem of changing German toponyms during the remaining campaign in Warmia and Masuria in the early postwar years. The historical background, conditions, and principles of renaming settlements, natural objects, streets, and squares are identified and the practical problems of the renaming campaign are analysed. It is concluded that these processes were quite dissimilar in Poland and the USSR, which is explained by different historical pasts and different approaches to solving the problem of ‘appropriating’ the space of former East Prussia by the authorities and communities of the Masurian district of the Olsztyn voivodeship in Poland and the Kaliningrad region in the RSFSR.
Список литературы
1. Бродерзен П. «Позови меня тихо по имени…»: Кампания переименований в Калининградской области в 1946—1950 гг. // Балтийский регион в истории России и Европы. Калининград, 2005. С. 201—210.
2. Губин А. Б. Топонимика Калининграда. Реки и водоемы // Калининградские архивы. Калининград. 2007. Вып. 7. С. 197—228.
3. Губин А. Б. Топонимия Калининграда // Там же. 2003. Вып. 5. С. 139—196.
4. Криворуцкая И. Е. Кампания переименований 1946—1947 годов // Там же. 1998. Вып. 1. С. 90—106.
5. Маслов В. Н. Создание Кёнигсбергской области и ее переименование в 1946 г. // Там же. 2014. Вып. 11. С. 99—109.
6. Маслов В. Н. Переименование районных центров Калининградской области в 1946 году // Вестник Балтийского федерального университета им. И. Канта. 2014. № 12. С. 58—69.
7. Населенные пункты Калининградской области: Краткий справочник / сост. Н. Е. Макаренко, Э. М. Медведева. Калининград, 1975.
8. Bierzmy przykład z Braniewa: Usuńmy ślady niemczyzny // Życie Olsztynskie. 1947. 7 lipca. S. 8.
9. Biolik M. Nazwy terenowe Warmii i Mazur jako świadectwo historii regionu // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 2004. № 4. S. 419—426.
10. Biolik M. Pomorskie monografie toponomastyczne // Ibid. 1987. № 3—4. S. 521—526.
11. Biolik M. Pruskie nazwy zaginione z terenu byłego powiatu ostródzkiego // Ibid. 1981. № 2—4. S. 195—211.
12. Biolik M. Typy semantyczne współczesnych nazw ulic i placów Olsztyna // Ibid. 1982. № 1—2. S. 51—61.
13. Chojnacki W. Słownik polskich nazw miejscowości w b. Prusach Wschodnich i na obszarze b. Wolnego Miasta Gdańska według stanu z 1941 r. Poznań, 1946.
14. Dziwolągi nazewnictwa // Życie Olsztynskie. 1947. 6 sierpnia.
15. Engler W. Planowość i przypadek w nazewnictwie ulic Elbląga // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 2008. № 2. S. 169—180.
16. Górnowicz H. Rodowe nazwy miejscowe Mazur i Warmii // Ibid. 1965. № 2. S. 197—228.
17. Grabowski Z., Jarmoc A. Skorowidz nazw miejscowości województwa olsztyńskiego w brzmieniu nadanym przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowości. Warszawa, 1951.
18. Kętrzyński W. Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z przezwiskami niemieckiemi. Lwów, 1879.
19. Kohutek L. Słownik nazw miejscowych Pomorza Mazurskiego zwanego Prusami Wschodnimi. Cieszyn, 1945.
20. Koniec “Prus Wscodnich” // Wiadomości Mazurskie. 1945. 9—10 sierpnia. S. 1.
21. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz // Wiadomości Mazurskie. 1946. 19 marca. S. 3.
22. Lewandowska I. Oswajanie poniemieckiej przestrzeni nazewniczej na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej // Nazwa dokumentem przeszłości regionu. Wrocław, 2010. S. 35—64.
23. Lewandowska I. Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945—1989. Olsztyn, 2012.
24. Leyding-Mielecki G. Słownik nazw miejscowych okręgu mazurskiego. Olsztyn, 1947. Cz. 1.
25. Leyding-Mielecki G. Słownik nazw miejscowych okręgu mazurskiego. Poznań, 1959. Cz. 2.
26. Łukaszewicz B. Leksykon polactwa w Niemczech // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 1974. № 1. S. 92—96.
27. Nazwy ulic i placów publicznych: Doniosły okólnik Ministerstwa Ziem Odzyskanych w sprawie nazewnictwa // Wiadomości Mazurskie. 1947. 29 kwietnia. S. 2.
28. Nazwy ulic Olsztyna ostatecznie ustalone // Wiadomości Mazurskie. 1946. 4 sierpnia. S. 3.
29. Nazwy ulic Olsztyna ostatecznie ustalone // Ibid. 1947. 5 lutego. S. 3.
30. Niema już Królewca, jest Kaliningrad // Ibid. 1946. 2 lipca. S. 3.
31. Nowe nazwy miejscowości w wojewodztwie Olsztynskim // Ibid. 5 czerwca. S. 3.
32. Nowy słownik miejscowości: wojewodztwa Olsztyńskiego // Ibid. 23 maja. S. 3.
33. Pasierb B. Przyczynek do problemu repolonizacji Warmii i Mazur // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 1989. № 1—4. S. 85—103.
34. Powierski J. Najdawniejsze nazwy etniczne z terenu Prus i niektórych obszarów sąsiednich // Ibid. 1965. № 2. S. 161—183.
35. Przywrócmy mejscowościom polskie nazwy // Wiadomości Mazurskie. 1946. 11 stycznia. S. 3.
36. Rastembork jest Kętrzynem // Ibid. 8 października. S. 3.
37. Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow słowiańskich. Warszawa, 1880—1902. T. 1—15.
38. Sobczak E. Onomastyka regionalna // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 2008. № 1. S. 90—98.
39. Sukertowa-Biedrawina E. Dawno a niedawno. Wspomnienia. Olsztyn, 1965.
40. Szostakowska M. Stanisław Srokowski (1872—1950). Polityk, dyplomata, geograf, Olsztyn, 1999.
41. Tomkiewicz R. O działalności Komisji Ustalania Nazw Miejscowych i Obiektów Fizjograficznych na terenie Warmii i Mazur // Komunikaty Mazursko-Warmińskie. 2004. № 4. S. 539—547.42. Tomkiewicz R. Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna, 1945—1956. Olsztyn, 2003.
43. Ulice nie będą przemianowywane // Życie Olsztynskie. 1947. 23 sierpnia. S. 7.
44. Usunać ostatnie siedliska zarazy niemieckej na Mazurach // Wiadomości Mazurskie. 1946. 15 maja. S. 4.
45. Używamy nowych nazw mejscowości w wojewodztwie Olsztynskim // Ibid. 6 lipca. S. 3.
46. W dawnym gnieździe prusactwa. Okręg kaliningradzki rozpoczął nowe życie // Ibid. 28 grudnia. S. 4.
47. Wagińska-Marzec M. Jak zmieniano nazwy miejscowości na Warmii i Mazurach po 1945 roku // Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Poznań, 2000. S. 59—110.
48. Z życia okręgu // Wiadomości Mazurskie. 1945. 4—5 pazdziernika. S. 2.
49. Z życia okręgu // Ibid. 8—9 września. S. 1.
50. Zmywamy pakost niemczyzny // Ibid. 1946. 31 grudnia. S. 5.